Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1994, Page 36

34
Árbók Háskóla íslands
kennslu, rannsóknum og ráðgjafarstörfum.
Vegna umræðu um atvinnumál mun ég frek-
ar taka dæmi úr þeim geira, þótt engu síður
væri þörf á að ræða hlut Háskólans og skyld-
ur við menningu okkar og tungu.
A liðnum vetri munu innritaðir nemend-
ur við Háskólann hafa verið um 5.300, þegar
flest var. Þar af voru um 2.000 á fyrsta náms-
ári. Aukinnar aðsóknar að námi á undanföm-
um árum gætir nú í fjölgun brautskráðra
kandídata, sem í dag verða um 520 að tölu.
Ef með eru taldir 162 kandídatar, sem braut-
skráðir voru á Háskólahátíð fyrsta vetrardag
og 101 á miðjum vetri hinn 1. febrúar, verða
brautskráðir kandídatar á þessu háskólaári
alls 783, og hafa þeir aldrei verið fleiri í sögu
skólans. Þessar tölur em ánægjulegur vottur
um árangur í starfi Háskólans, en ekki síður
um dugnað ykkar, sem nú hafið náð þessum
mikilvæga áfanga.
Aður fyrr þótti það einkenna starf Háskól-
ans, að hann byggi kandídata undir embættis-
störf hjáhinu opinbera stjómsýslukerfi. Ef svo
væri enn, gæti mörgum sýnst fjöldi kandídata
vera orðinn meiri en þörf væri á til end-
umýjunar í opinberum störfum. Þjóðfélag
okkar hefur hins vegar tekið miklum stakka-
skiptum, og Háskólinn hefur breyst í samræmi
við það. Þjóðfélagið sækist eftir fólki með há-
skólamenntun til stjómunar- og þjónustu-
starfa, og þeim fyrirtækjum fer nú fjölgandi,
sem telja sér nauðsynlegt að nýta niðurstöður
rannsókna og jafnvel eiga sjálf hlut að þeim.
Flestum stærstu fyrirtækjum landsins er nú
stjómað af háskólagengnu fólki, og fólk með
háskólamenntun stendur einnig að baki
margra nýrra fyrirtækja, sem eru að hasla sér
völl í framleiðslu og þjónustu innanlands og
erlendis. Þessi þróun hefur gengið hægar hér á
landi en með nágrannaþjóðum okkar, en henn-
ar sér orðið glögg merki. Þörf þjóðfélagsins
fyrir fólk með háskólamenntun er því mun
víðtækari en þörf opinberrar stjómsýslu, og
Háskólinn hefur lagað sig að þessum þörfum
með nýjum námsbrautum og aukinni áherslu á
menntun, sem gagnast atvinnulífi þjóðarinnar.
Okkur er hollt að líta til annarra landa til
að átta okkur á þessari þróun. Hvort sem lit-
ið er til Vestur-Evrópu eða Ameríku, er ljóst,
að við erum ekki ein á báti. Það, sem hér er
að gerast, er hliðstætt þróun, sem hefur átt sér
stað í þessum nágrannalöndum, en við höfum
orðið seinni til. Bandaríkin og Japan leiða í
háskólamenntun og hagnýtingu rannsókna,
en Vestur-Evrópa fylgir þeim eftir hröðum
skrefum. Velgengni þessara þjóða byggir
ekki eingöngu á náttúruauðlindum heldur
einnig á þekkingu og fæmi vel menntaðs
vinnuafls. Hið sama er að renna upp fyrir
okkur, þegar saman fer óhagkvæm landbún-
aðarframleiðsla, minnkandi fiskstofnar og
verðfall á afurðum orkufreks málmiðnaðar.
I Vestur-Evrópu hefur atvinnuleysi allt að
tíu af hundraði verið landlægt um nokkur ár.
Það hefur komið harðast niður á lítið mennt-
uðu starfsfólki. Nýjungar í tækni gera eldri
sérþjálfun oft lítils virði. Fólk með litla al-
menna þekkingarundirstöðu á þá erfitt með
að tileinka sér nýjungamar og hefur hvorki
efni né aðstæður til að verða sér úti um þá
viðbótarmenntun, sem til þarf. Háskóla-
gengnu fólki hefur haldist betur á vinnu. Það
þakka menn meiri sveigjanleika til að laga
sig að breyttum viðhorfum og að læra ný
vinnubrögð. Menntunin veitir einnig meiri
yfirsýn og vekur hugmyndir til úrbóta.
Með nánari samskiptum Vestur-Evrópu-
þjóða og samkeppni, sem ekki takmarkast
lengur við landamæri, vaxa einnig kröfur til
þekkingar starfsmanna. Auk verkfærni þurfa
þeir að kunna skil á tungumálum, menningu
og háttum þeirra þjóða, sem þeir skipta við.
Evrópa er að verða einn vinnumarkaður, og
þar munu fæmi og hagkvæmni skipta meiru
en þjóðemi í samkeppni um verkefni.
I þessu Ijósi telja Vestur-Evrópuþjóðir sér
nauðsyn að hvetja ungt fólk til náms og sjá
starfandi fólki fyrir greiðum aðgangi að end-
urmenntun og viðbótamámi, svo að það geti
tileinkað sér nýjungar og nýtt þær í atvinnu-
lífi. Þess eru jafnvel dæmi, að sveitarfélög og
ríkisstjórnir reyni að draga úr atvinnuleysi
með styrkjum til skóla, svo að þeir geti tekið
fleiri nemendur til náms. A þessu ári veita
stjórnvöld í Noregi t. d. háskólum styrki til
að kenna 10.000 nemendum til viðbótar því,
sem fjárveitingar leyfðu. Svipaðar leiðir hafa
verið famar í Svíþjóð.
Vestur-Evrópuþjóðir telja sér einnig
nauðsynlegt að auka rannsóknir og hag-