Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2008, Page 42

SIGRÍÐUR MATTHÍASDÓTTIR
hvers og eins, án tillits til kyns. Einstaklingshyggjan, segir Manns, beinir
sjónum að konum „sem manneskjum14 og venjulega er litið fram hjá öllu
tali um hið kvenlega og í hverju það felist. Þó er gjarnan bent á hvernig fé-
lagslegt umhverfi hafi mótað þá eiginleika er taldir séu „karllegir“ og
„kvenlegir“.18
Sjálf merking kvenleikans skipti þannig miklu máli í baráttunni fyrir
réttindum kvenna og hefur sænski sagnffæðingurinn Christina Florin sagt
að á dýpra plani hafi kvenréttindabaráttan snúist um mótun hinnar kven-
legu sjálfsveru. Konur vildu láta líta á sig sem pólitíska þegna og gerendur
og að skynsemi þeirra væri viðurkennd.19 Rannsóknir hafa ennfremur leitt
í ljós að innan kvenréttindahreyfinga á Vesturlöndum hafi átt sér stað
ákveðin hugmyndafræðileg þróun hvað snerti ofangreind viðhorf til
kvenna en þær hafi í upphafi lagt minni áherslu á kynbundna eiginleika
kvenna en síðar varð. Þróunin hafi aftur á móti orðið þannig að móðureðli
kvenna og sérstök siðferðisvitund hafi sífellt verið lögð meira til grund-
vallar í baráttunni fyrir kvenréttindum.20
I umfjöllun minni hér á eftir er sýn íslenskra karlmanna á konur og
kvenréttindi greind út frá ofangreindum kenningum en viðhorf þeirra
voru mjög mótuð af þeim þverstæðum er þær lýsa og saga kvenréttinda-
málsins er að hluta til saga þess hvernig ofangreindar hugmyndir þróuð-
ust.
Karlar í baráttufyrir kvenréttindum - konur sem einstaklingar
Veikari samfélagsstaða kvenna en karla í sveitasamfélagi 19. aldar var stað-
reynd sem blasti við. Húsfreyjustaða á sveitaheimili var að vísu lykill að
óformlegum völdum og virðingu og matarskömmmnin sem húsfreyjur
höfðu á sinni könnu var umtalsvert valdatæki í gamla sveitasamfélaginu.21
Rannsóknir Erlu Huldu Halldórsdóttur sagnfræðings leiða þó skýrt í ljós
18 Ulla Manns, Den sanna frigörelsen. Fredrika-Bremer-Förbundet 1884-1921, Stokk-
hólmur: Brutus Ostlings Bokförlag Symposion, 1997, bls. 27-28.
19 Christina Florin, „Mán som strategi. Röstráttskvinnornas informella vágar till det
politiska medborgarskapet", An mdn dd? Kön och feminism i Sverige under 150 ar,
ritstj. Yvonne Svanström og Kjell Östberg, Stokkhólmur: Atlas, 2004, bls. 53.
20 Sjá t.d. Gro Hagemann, „Det kvinnelige element, lutret og styrket", bls. 29-39.
21 Erla Hulda Halldórsdóttir, „Að vera sjálfstæð. Imyndir, veruleiki og frelsis-
hugmyndir kvenna á 19. öld“, Saga 1997, bls. 67-68. Hér er bent á heimildir um
að valdastaða sú er fylgdi umráðum yfir búrlyklunum hafi aðeins náð til matar-
40