Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2008, Page 54

SIGRÍÐUR MATTHÍASDÓTTIR
tækt íyrir framgang kvenréttindamálsins í hinu smáa íslenska samfélagi að
beita pólitískum aðferðum gamla samfélagsins á borð \nð ættar- og fjöl-
skyldutengsl eða persónulegan kunningsskap við valda- og áhrifamenn af
ýmsum toga. Vel þekkt er að persónulegur kunningsskapur Bríetar Bjarn-
héðinsdóttur og Hannesar Hafstein hafði áhrif á framgang íslenskrar
kvenréttindastefhu en lög um rétt kvenna til menntunar og embætta er
samþykkt voru árið 1911 virðist að hluta til beinlínis mega rekja til fornra
tengsla þeirra í milli.;>' Þá má velta því fyrir sér hvort viðhorfum íslenskra
karla hafi að einhverju leyti svipað til þess sem gerðist meðal sænskra
kollega þeirra og þeir hafi litið á borgaraleg réttindi Henna sem lið í veg-
ferð íslensku þjóðarinnar í átt til nútímasamfélags án þess þó að því fylgdi
nauðsynlega skýr hugmyndafræðileg afstaða til kveméttinda eða einhvers
konar dýpri sannfæring um að konur hefðu hlutverki að gegna á hinu op-
inbera sviði. I það minnsta er ljóst að snöggt skipaðist veður í lofti og um-
ræðan um kvenréttindi tók að fá á sig nýja mynd.
Andstaða
Arið 1911 var ár mikilla gleðitíðinda í íslenskri Henréttindabaráttu eins
og kunnugt er. Konur fengu fullan rétt til menntunar og embætta og sam-
þykkt var stjórnarskrárbreyting á Alþingi um kosningarétt og kjörgengi
kvenna. En árið ber einnig ýmis önnur merki um breytingar. Nú var öld-
in önnur en þegar bændur og frjálslyndir vinstrimenn lögðu fram frum-
vörp um kvenréttindi á síðustu áratugum 19. aldar og fengu fremur lítil
viðbrögð, en þetta ár tóku karlar að láta verulega að sér kveða í opinberri
umræðu um kveneðh og kvenhlutverk. Sú umræða fór fram á Alþingi en
einnig í prentuðu máli, blöðum og bókum.
Umræðan um konur sem einstaklinga
Umræðan sýnir að hin frjálslyndu viðhorf til kvenna voru ennþá fremur
áberandi og það var tiltölulega almenn afstaða á þingi að þessi umræða
væri yfirhöfuð óþörf. Borgararéttindi til handa konum væru fyrst og
ffemst mannréttindi og það lægi í hlutarins eðli að það ætti að veita þau
konum. Björn Sigfússon þingmaður Húnvetninga hélt því t.d. ffam að
kosningaréttur kvenna væri ekki annað en „hin sjálfsögðustu mannrétt-
S7 Sjá Guðjón Friðriksson, Eg elska þigstormur. Ævisaga Hannesar Hafstein, Reykja-
vík: Mál og menning, 2005, bls. 200-201, 562-563.
52