Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2008, Síða 127

SAGAN OG SANNLEIKURINN
sem tengir hann við ytri veraleika. Merkingin er ekki tilviljunarkennd,
túlkunarmöguleikamir era takmarkaðir, m.a. af menningu og félagslegum
tengslum þess tíma sem textinn var skrifaður á. Það er hlutverk sagnffæð-
ingsins að komast að þessum takmörkunum og gefa textanum merkingu.
Hann skilur Hkast til ekki alla merkingu textans, nóg er að sumt af upp-
runalegri merkingu hans sé hægt að kalla fram þannig að við getum hafið
okkur yfir orðræðu textans og yfir til raunveraleikans. Að ganga úr skugga
um sannleiksgildi atbmða felur þá í sér að sagnfræðingurinn geti greint á
milli atburðanna (sögunnar) og orðræðunnar sem túlkaði þessa atburði.
A-hndamáhð snýst um bihð milli raunveraleikans og frásagnarinnar.
Þegar best lætur samsvarar frásögn sagnfræðingsins fortíðinni aðeins laus-
lega, og við verðum að viðurkenna að þessi þekking er ófullkomin og til
bráðabirgða. Þar sem öll þekking á upptök sín í hugsun mannsins og hún
er tjáð með orðum þá er þekking í sjálfu sér huglæg. Við viðurkennum
huglægni sagnfræðingsins og tungumálsins sem hann notar til að segja
sögu sína, segja Appleby, Hunt og Jacob. Sérhver rannsókn mótast bæði af
persónulegum eiginleikum sagnfræðingsins og félagslegum kringumstæð-
um hans, og þetta tvermt verðum við að hafa í huga þegar við metum
sagnfræðilega þekkingu hans. Þekkingaröflunin getur samkvæmt þeim
Appleby ekki heldur verið hlutlaus heldur felst hún í sífelldri samkeppni
óKkra einstaklinga eða hópa sem leita sannleikans.
En hvað verður þá um hlutlægnina við þessar bráðabirgðaaðstæður?
Appleby, Hunt og Jacob svara því til að við þurfum nýjan skilning á hlut-
lægnishugtakinu, skilning sem viðurkennir takmörk hlutlægrar sagnfræði
án þess að afskrifa hana. Sagnífæðileg hlutlægni felst í gagnvirku sam-
bandi sagnfræðingsins og fortíðarinnar. Söguleg frásögn vísar alltaf til
einhvers veruleika og sé rannsóknin nákvæm (e. acmraté) og heildstæð (e.
completé) getum við fengið sannferðuga, hlutlæga mynd af viðfangsefninu.
Vandi sagnfræðingsins liggur í því að veruleikinn sem hann rannsakar er
horfinn og hann hefur skáfið eftir sig ófullkomnar og brotakenndar heim-
ildir. Að umbreyta heimildunum yfir í frásögn sem er sannferðug lýsing á
fortíðinni er glíma sagnfræðingsins við sannleikann og í þessari glímu felst
bæði öguð heimildarýni og virk afskipti sagnfræðingsins þegar hann skrif-
ar texta sinn og velur skýringar.
Sagnfræðingurinn hefur ekki óbundnar hendur við að búa tdl ffásögn
og ljá henni merkingu. Hann er bundinn bæði af heimildunum og þeim
reglum og aðferðum sem ffæðigrein hans setur til að stuðla að hlutlægni.
I25