Hugur - 01.01.2012, Blaðsíða 211

Skotið yfir markið? 211
sé. Þetta er rithöfundurinn Elísabet Jökulsdóttir og bók hennar Fótboltasögur.88
Elísabet er móðir þriggja knattspyrnukappa og bók hennar er safn 49 örsagna
sem hver um sig fjallar um andartök í lífi knattspyrnumanna, þjálfara, dómara,
móður knattspyrnumanns og sjúkraþjálfara. Sögurnar eru sagðar með tungutaki
knattspyrnumannanna sjálfra og þegar þeir fjalla um önnur efni en íþróttina nota
þeir myndmál og líkingar knattspyrnunnar til þess. Þetta eru dæmigerðir karlar
sem eiga erfitt með að tjá sig nema í gegnum íþrótt sína. Þannig verður íþróttin
tungumál þeirra, eina færa tjáningarform þeirra. Orðræðan er annarsvegar íþróttir
og íþróttaminni, hins vegar almenn samskipti og það að vera mennskur.89
Upplifun dómarans sem stendur einn gegn öllum fær til dæmis sína umfjöllun
í Fótboltasögum Elísabetar, í „Dómarinn“:
Dómarinn fékk að koma á bekkinn eftir leik með leyfi þjálfarans en hann
hafði kvartað undan einkennilegum verkjum og þótt enginn okkar talaði
um það vissum við allir að dómarar eru viðkvæmir einsog öræfablóm
enda varð ég að leggja eyrun við þegar hann byrjaði að tjá sig og sagðist
fyrir löngu hafa skrúfað fyrir öll skilningarvit útaf skítkasti og ofsóknum
en þá hefði ekki viljað betur til en hinn mikli yfirdómari hefði skrúfað
frá innri skilningarvitum hans og innri heyrnin hefði gert það að verkum
að hann heyrði andardrátt leikmanna í öllum tilbrigðum og á sama hátt
hefði hann fundið svitalyktina af þeim og svo hafði hann séð andardrátt-
inn og svitann liggja einsog fíngerðan vef yfir vellinum og numið bylgj-
una af hreyfingum leikmanna og þá hefði hann ekki komist hjá því að
finna bragð af leiknum og þegar óbragð kom í munninn dró hann upp
flautuna og spjöldin en einmitt þá hafði hið innra sjötta skilningarvit
hans orðið virkt og hann hafði heyrt hrópað af pöllunum: taktu forhúð-
ina frá augunum, helvítis dómarafíflið þitt. Fyrst hélt hann að þetta væri
fyrripartur sem hann ætti að botna en gerði svo einsog honum var sagt
og þá varð allt eitthvað svo grátt og hljótt, lyktarlaust og bragðlaust og
engin bylgja sem bar hann til og frá um völlinn, svo hann spurði hvort
hann gæti fengið handayfirlagningu í staðinn fyrir nudd til að komast í
sitt fyrra ljóðræna ástand.90
Hér er sterkt til orða tekið. „Dómarafíflið“ og upplifun hans sett í nýtt samhengi
sem gerir orðin enn sterkari. Fólk á ekki von á slíkum hugleiðingum í umfjöllun
um íþróttir. Þeim mun heldur hafa þær djúp áhrif á lesandann.
Loks má nefna sem dæmi tvo höfunda sem ekki eru yfirlýstir sem neinir sér-
stakir íþróttaáhugamenn en þeim eru þó vel ljósir möguleikarnir til að nota
íþróttir í bókum sínum á jákvæðan hátt eða sem boðbera eftirsóknarverðra gilda.
Þetta eru þeir nafnar Einar Már Guðmundsson og Einar Kárason og eru nokkur
dæmi úr bókum þeirra um slíka notkun. Jákvæðar í garð íþrótta eru lýsingar Ein-
88 Elísabet Jökulsdóttir 2001.
89 Guðmundur Sæmundsson 2005a.
90 Elísabet Jökulsdóttir 2001: 55–56.