Hugur - 01.01.2012, Síða 45

Andleg velferð mannkyns 45
því skyni að skapa mikla hugsuði. Þvert á móti er það jafnnauðsynlegt
eða enn nauðsynlegra til þess, að miðlungsmaður [average human beings]
nái þeim andlega þroska [mental stature], sem honum er auðið að ná. (80;
CW 18:243)
Þótt þessi tilvitnun virðist afdráttarlaus við fyrstu sýn er ekki vandalaust að túlka
hana. Annars vegar talar Mill ekki um einstaklingseðlið (e. individuality) hér eins
og O’Rourke virðist gefa sér heldur um andlegan styrk eða þroska (e. mental
stature). Orðalag Mills, öfugt við orðalag O’Rourkes, viðheldur þannig skýrum
tengslum við andlega velferð sem er efni annars kaflans. Hins vegar er ekki aug-
ljóst hvernig Mill hugsar sér tengslin hér því í framhaldinu staðhæfir hann um-
svifalaust að miklir „hugsuðir haf[i] brotið af sér klafa andlegrar kúgunar. Og
slíkt getur gerzt á ný“ (80). Ef Mill á við þroska einstaklingseðlisins í þessu sam-
hengi þá virðast sumir einstaklingar geta öðlast slíkan þroska þrátt fyrir að lifa við
ástand sem beinlínis er andhverfa hugsunarfrelsis og málfrelsis.
Það er gagnlegt fyrir umfjöllunina um andlega velferð mannkyns að sjá hvernig
O’Rourke túlkar vísbendingar í Frelsinu í því augnamiði að sýna fram á ófrávíkj-
anleg tengsl hugsunarfrelsis og málfrelsis og einstaklingseðlisins. Hann gerir það
aðallega á tvo vegu. Annars vegar kemur hann aftur og aftur að rökum sem við
getum sett fram á eftirfarandi hátt:33
(1) Til að þroska einstaklingseðli sitt þarf einstaklingurinn að velja,
neyta frelsis síns, móta eigin lífsstefnu o.s.frv.;
(2) Eiginlegt val krefst þess að einstaklingurinn fái að heyra allar hliðar
máls;
(3) Hugsunarfrelsi og málfrelsi hvíla á/felast í/standa vörð um rétt ein-
staklingsins til að heyra allar hliðar máls;34
(3a) Án hugsunarfrelsis og málfrelsis fær einstaklingurinn ekki að heyra
allar hliðar máls;
(4) Einungis ef einstaklingnum er frjálst að heyra allar hliðar máls fær
hann þroskað einstaklingseðli sitt;
(5) Hugsunarfrelsi og málfrelsi eru forsendur þess að einstaklingurinn
fái þroskað einstaklingseðli sitt.
Óumdeilt er að Mill samþykkir fyrstu forsenduna heilshugar. Um hana fjallar
þriðji kafli Frelsisins eins og hann leggur sig. Forsenda þrjú er sú sem O’Rourke
leggur rækt við enda er hún kjarninn í túlkun hans á Frelsinu. Samkvæmt því felur
hugsunarfrelsi í sér óskoraðan rétt einstaklingsins til að heyra allar hliðar máls en
er ekki óskoraður réttur hans til að tjá sannfæringu sína hver svo sem hún kann
að vera. Rétturinn til að tjá allar hliðar máls þjónar raunar, að dómi O’Rourkes,
fyrst og fremst réttindum tilheyrenda (e. listeners).
33 O’Rourke 2001: 75–93.
34 O’Rourke orðar þessa forsendu á ólíkan máta eins og sjá má. Hugmynd O’Rourkes er sú að hugs-
unarfrelsi og málfrelsi tryggi að við fáum að vita allar hliðar máls, án hugsunarfrelsis og málfrelsis
getum við ekki þekkt allar hliðar máls.