Hugur - 01.01.2012, Page 92

92 Jakob Guðmundur Rúnarsson
í íslensku samhengi til heillar kynslóðar heimspekinga sem hlutu menntun sína
m.a. í Kaupmannahöfn undir lok nítjándu aldar og í upphafi þeirrar tuttugustu.52
En í kjölfar þess að sporgöngumenn Freges (hvort heldur sem þeir litu frekar til
Husserls eða Russells) skerptu á þeim nauðsynlega greinarmun sem yrði að gera
á milli sálfræði og heimspeki virðist viljinn að einhverju leyti hafa orðið viðskila
við mjög áhrifamiklar hefðir innan vestrænnar heimspeki. En það má ekki taka
of djúpt í árinni og rétt að undirstrika aftur að það er alls ekki svo að viljinn hafi
verið gerður brottrækur úr heimspeki tuttugustu aldar. Engu að síður er ljóst að
þegar litið er til jafn ólíkra heimspekinga og þeirra Spencers og Kants sést að
báðir fjölluðu um skynsemi mannsins í fullu og óaðskiljanlegu samhengi við vilja
hans. En þeirri skoðun verður hinsvegar tæpast lýst sem ráðandi viðhorfi innan
vestrænnar heimspekihefðar á síðustu öld.53
Heimildir
Bowler, Peter J. 2009. Evolution. The History of an Idea. Berkeley: University of Calif-
ornia Press.
Francis, Mark. 2007. Herbert Spencer and the Invention of Modern Life. Stocksfield:
Acumen.
Guðmundur Heiðar Frímannsson. 2003. Inngangur. Grundvöllur að frumspeki siðlegr-
ar breytni (bls. 9–86). Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.
Hatfield, Gary. 2010. Psychology and Philosophy. The Routledge Companion to Nine-
teenth Century Philosophy (bls. 522–553). Ritstj. Dean Moyar. London: Routledge.
Jörgen L. Pind. 2006. Frá sál til sálar. Ævi og verk Guðmundar Finnbogasonar sálfræð-
ings. Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag.
Kant, Immanuel. 2000. Critique of the Power of Judgement. Cambridge: Cambridge
University Press.
Kant, Immanuel. 2003. Grundvöllur að frumspeki siðlegrar breytni. Reykjavík: Hið
íslenzka bókmenntafélag.
Kant, Immanuel. 2010. Idea for a Universal History with a Cosmopolitan Purpose.
Kant. Political Writings (bls. 41–53). 2. útgáfa, aukin og endurbætt. Ritstj. Hans Reiss.
Cambridge: Cambridge University Press.
Mikael M. Karlsson. 1995. Hugsum við með heilanum? Hugur – tímarit um heimspeki
7, 134–149.
Nisbet, Robert. 1994. History of the Idea of Progress. New Brunswick: Transaction Pu-
blishers.
Páll Skúlason. 1987. Hvernig rannsaka skal mannshugann. Pælingar. Safn erinda og
greina (bls. 49–67). Reykjavík: Ergo.
Reed, Edward S. 1994. The Separation of Psychololgy from Philosophy. Studies in the
52 Er þá sérstaklega átt við Ágúst H. Bjarnason (1875–1952) sem m.a. kenndi sálfræði sem prófess-
or í heimspeki, en ekki síður þau Björgu C. Þorláksson (1874–1974) og Guðmund Finnbogason
(1873–1944).
53 Ég vil þakka þeim sem veittu mér þarfar ábendingar og hvatningu við vinnslu þessarar greinar.
Án óeigingjarns starfs og skilmerkilegrar gagnrýni ritrýnis væri hér um enn verra verk að ræða
og ritstjóri Hugar á þakkir skildar fyrir aðstoð sína og snöfurmannlega ritstjórn. Eftir sem áður
ber höfundur alfarið ábyrgð á þeim gloppum sem hér leynast sjálfsagt víða og verð ég að vona að
lesandinn taki viljann fyrir verkið.