Hugur - 01.01.2012, Síða 149

Heimspekingur verður til 149
lesa úr frásögn hans bæði áhuga og metnað fyrir því að skapa sem heildstæðasta
mynd af veruleikanum líkt og Páll leggur áherslu á í umfjöllun sinni. Þessi áhugi
og metnaður endurspeglast í fyrrnefndri grein Helga Pjeturss þar sem hann segir
að engum liggi eins mikið á að þroskast og heimspekingnum; að vera „fljótt búinn
að átta sig á því, sem þegar hefur áunnist í vísindum og heimspeki, svo að hann
geti farið sína rannsóknarferð meðan hann er í fyllstu fjöri“. Og jafnframt að
engum „ríður eins mikið á að hafa snemma komið þar sem víðsýnast er á svæðum
andans“.67 Þessi lýsing Helga virðist koma heim og saman við frásögn Brynjúlfs
af fyrstu árum ævi sinnar. Brynjúlfur lýsir sjálfur hugsunarhætti sínum sem barni
en þar kemur fram að Brynjúlfur telur ekki að hann hafi verið neitt sérstaklega
frábrugðinn öðrum börnum. Hann var snemma bæði forvitinn og fyrirtektarsam-
ur og „vildi sífellt heyra og sjá fleira og fleira og reyna nýtt og nýtt“.68 Þetta mætti
kalla innri skilyrði hugsunar Brynjúlfs. En gerir forvitni hans og þekkingarþorsti
það að verkum að hann var eða varð heimspekilegur í hugsun? Lýsingar Brynjúlfs
á sjálfum sér sem ungum dreng minna um margt á vísurnar um Ara.69 En Brynj-
úlfur segir til að mynda á einum stað: „Einna þrálátastur var ég í því, að vilja vita.
Þá er ég heyrði drepið á eitt eða annað, linnti ég ekki látum fyrr, en ég hafði fengið
að heyra það útí æsar.“ Hann segir jafnframt: „Oft var mér brugðið um forvitni.
En ég gat aldrei kannazt við, að hún væri galli (og get það enda ekki enn).“70 En
hann bætir einnig við: „Þó var ég oft tregur til að seðja forvitni annara. Ég átti það
til að vera dulur í aðra röndina.“71
Af þessu má draga þá ályktun að Brynjúlfur virðist vera í grunninn heimspeki-
lega þenkjandi og með ríka þörf fyrir að „kortleggja“ veruleika sinn og fá sem
heildstæðasta mynd af honum. Þannig er þá „frásagnarlistin“ undanfari heim-
spekilegrar hugsunar Brynjúlfs eða kemur fram samhliða henni. Forvitnin og
þekkingarþorstinn eru í senn undanfari og eiginleiki heimspekilegrar hugsunar,
strax í bernsku.
Lokaorð
Saga Brynjúlfs spannar svo til allt hans æviskeið og er hún því bæði þroskasaga
hugsunar hans og saga kenningasmíðar hans um veruleikann. Markmið hans
virtist vera að sameina á einhvern hátt hinn hlutlæga og huglæga veruleika þannig
að þeir ynnu saman í sátt og samlyndi. Brynjúlfur var mjög agaður í hugsun sinni
og gerði miklar kröfur til hugmyndasmíðar sinnar. Heimspekingurinn smíðar,
skapar, kenningu um veruleikann. Hann heggur til, pússar, rekur sig á misfellur
og reynir að lagfæra þær, ekki ósvipað og listamaðurinn gerir í listsköpun sinni.
Það að leggja stund á heimspeki er því ferli. Ferli sem hægt er að leggja stund
á við ólíklegustu aðstæður líkt og sjá má af sögu Brynjúlfs. En í ljósi sögu hans
67 Helgi Pjeturss 1908: 358–359.
68 BJMN 1997: 7.
69 Stefán Jónsson 1957.
70 BJMN 1997: 8.
71 Sama stað.