Hugur - 01.01.2012, Qupperneq 180

180 Dan Zahavi
Leiðum að síðustu hugann að alzheimerssjúkdómi, heilaröskun sem vindur fram
hægt og bítandi og veldur hrörnun sem hefur í för með sér djúptækt minnistap og
breytingar á hegðun, hugsun og rökvísi ásamt augljósri hnignun hvað daglega iðju
áhrærir.21 En sjúkdómnum er líka iðulega lýst þannig að hann valdi því að sjálfið
hverfi smám saman. Fyrir nokkrum árum skrifuðu Seeley og Miller:
Um þessar mundir má líkast til sjá hylla undir það að þeim sem leggja
stund á taugafræði, geðlækningar og taugavísindi verði gert að lesa sér
til um formgerð sjálfsins, sem forðum var í kot vísað til heimspekinga
og dulspekinga. Þörfin fyrir þessa þróun mála blasir við þeim sem hefur
sérhæft sig í að fást við heilabilun, þar sem löskuð sjálf – í einni eða ann-
arri mynd – eru snar þáttur í læknisstarfi hans dag hvern.22
Hér má velta því fyrir sér hvernig Seeley og Miller brygðust við þeirri staðhæf-
ingu Metzingers að enginn hafi nokkurn tímann verið eða átt sér sjálf.
Drögum sem snöggvast saman rökfærsluna hingað til. Ég byrjaði á að gera
grein fyrir tvenns konar heimspekilegri sýn á sjálfið. Síðan tók ég nokkur dæmi
um það hvernig rætt er um sjálfið og það greint í rannsóknum sem styðjast við
reynslu. Ég vona að nú liggi ljóst fyrir að í slíkum rannsóknum er farið með
sjálfið og rætt um það á býsna ólíkan hátt heldur en heimspekingarnir tveir sem
ég nefndi í upphafi hafa lagt í vana sinn, og að flestir þeir sem stunda rannsóknir
sem byggjast á reynslu ættu líklega erfitt með að fallast á þá skilgreiningu á sjálf-
inu og þá hugmynd um sjálfið sem Metzinger og Albahari vinna með. En hvaða
ályktun ættum við þá að draga? Ættum við að komast að þeirri niðurstöðu að
heimspekin hafi glatað tilgangi sínum og nytsemi og á okkar dögum séu allar
rannsóknir á sjálfinu sem skipti máli og gefa beri gaum í höndum þeirra sem
stunda reynslubundnar rannsóknir?
Ef við leiðum að nýju hugann að fullyrðingu Seeley og Millers blasir við að
hana má túlka á tvo gjörólíka vegu. Er hugmynd þeirra sú að þeir sem stunda
reynslubundnar rannsóknir ættu að kynna sér heimspekilega umræðu um sjálfið
vegna þess að sú umræða hefur eitthvað til málanna að leggja, eða er hugmyndin
frekar sú að þeir sem stunda reynslubundnar rannsóknir ættu sjálfir að takast á
hendur að greina sjálfið og útskýra það? Það er hægur vandi að finna yfirlýsta
fulltrúa síðarnefnda viðhorfsins. Lítum t.d. á eftirfarandi klausu úr leiðara eftir
Thomas Wakley, fyrrum ritstjóra The Lancet:
Sú staðreynd að heimspeki mannshugans hefur nánast alfarið verið
vanrækt af hálfu þeirra sem best eru til þess fallnir að leggja stund á
hana, hefur leitt til þess að rannsóknin tók kolranga stefnu og er orðin að
sérhæfðri hugarleikfimi lögfræðinga, klípufræðinga og loftkastalasmiða,
í stað þess að verða að sviði þar sem notadrjúgar vísindalegar athuganir
fara fram. Fyrir vikið kemur úr kafinu að meira að segja skoðanir þeirra
21 Snyder 2000: 44.
22 Seeley og Miller 2005: 160.