Hugur - 01.01.2012, Page 205

Skotið yfir markið? 205
á hegðan sína sem eins konar íþrótt en munurinn er sá að þeir ráða ekki við
geðshræringu sína. Vegna þess að þeir hafa hvorki hæfileika né sjálfstraust til
að berjast sjálfir úti á vellinum, verða áflog og skemmdarverk eina leið þeirra til
að „taka þátt“ í íþróttum. Að því leyti að þeir finna sér hlutverk í íþróttunum án
beinnar þátttöku í þeim líkjast þeir að einhverju leyti klappstýrum, trommurum,
söngkórum á áhorfendapöllunum o.fl.52
Meðal íþróttafólks í sumum greinum virðist það viðhorf algengt að tilgangur-
inn helgi meðalið og að þeim beri ætíð og hvað sem það kostar að reyna að bæta
árangur sinn. Hugtakið leikaraskapur (e. gamesmanship) er þannig vel þekkt í
íþróttum. Oftast er það notað um alls kyns uppgerð og svindl í afreksíþróttum
svo sem þegar leikmenn gera allt of mikið úr brotum andstæðinganna á sér og
leika þau jafnvel frá grunni. Blekkingar af þessu tagi eru nokkuð algengar, til
dæmis í boltaíþróttunum.53 Önnur tegund af leikaraskap er þegar leikmenn reyna
að rugla andstæðinginn með því að ráðast að honum og hindra hann vísvitandi,
jafnvel meiða hann54 eða ráðast á hann með orðum og koma honum þannig úr
jafnvægi.55 Siðleysið í þess háttar leikaraskap sýnir virðingarleysi og óheiðarleika
leikmannsins gagnvart andstæðingum sínum. Í rauninni má jafnvel líta svo á að
leikmaður sem hagar sér þannig verði sjálfum sér til skammar og niðurlægingar
öðrum fremur.56
Ýjað hefur verið að því að reglum margra íþrótta hafi smám saman verið breytt
til að draga úr refsingum fyrir brot eða jafnvel leyfa harðari átök en áður.57 Í fjöl-
miðlum og á meðal íþróttafólks, jafnvel í fræðilegri orðræðu, er stundum ýtt undir
þetta með því að tala um þetta sem „hluta leiksins“ og að „þetta sé það sem áhorf-
endur vilja“.58 Líklega á þessi tilhneiging rót sína að rekja til markaðsvæðingar
íþróttanna59 þótt allsendis óvíst sé að þetta sé það sem fjöldinn vill.
Hið sama gildir raunar um notkun stera og lyfja í íþróttum en hún hefur auk-
ist og valdið missætti meðal íþróttamanna. Ýmis mál af þessu tagi hafa komist
upp á yfirborðið á undanförnum árum og áratugum, innan ýmissa íþróttagreina.60
Annars vegar eru hreinir einstaklings hyggju menn sem njóta stuðnings þeirra sem
vilja græða á íþróttum en þeir halda því fram að það sé einkamál íþróttamanns-
ins að ákveða hvort hann vilji pína líkama sinn til meiri afreka með notkun lyfja.
Hins vegar eru svo þeir sem benda á siðleysi slíkrar hegðunar sem skaðar ekki
aðeins sanngirni keppninnar heldur eyðileggur hugmyndina um íþróttir sem leik
og skaðar auk þess líkama þeirra sem nota þetta eitur.61
Þrátt fyrir þetta er rangt að staðhæfa að íþróttahreyfingin í heild einkennist af
eintómri einstaklingshyggju og spillingu. Mikill meirihluti þeirra sem fást við
52 Young 2002.
53 Dixon 2007: 96–105; McNamee 2008: 110.
54 Howe 2004: 212–222.
55 Dixon 2007: 96–105; McNamee 2008: 110.
56 Sama stað.
57 Coakley 2003: 202–222.
58 Sama stað.
59 Sama rit: 413–419.
60 Waddington 2000.
61 McNamee 2008: 166–193.