Hugur - 01.01.2012, Qupperneq 15

Heimspekin er tilraun til að segja það sem er erfitt að segja 15
var í fullu starfi og var með börnin tvö aðra hverja helgi. Og ég og Barbara eign-
uðumst svo son. Þannig að ég þurfti að koma mér upp kerfi þar sem ég skrifaði
um það bil fimmtán síður í ritgerðinni aðra hverja helgi.
Um hvað var ritgerðin?
Þegar ég kenndi B.A.-nemum um nytjastefnu Mills þá rann upp fyrir mér að
verkefni hans var ekki síst þekkingarfræðilegs eðlis. Og ég kenndi nytjastefnuna
í því ljósi og geri í raun og veru enn. Til þess að skilja hvað Mill var að fara þurfti
að setja þetta í samhengi við rökfræði hans og vísindaheimspeki. Og það var í
raun og veru verkefnið. Ég hef aldrei lagt þetta frá mér. Ég á til dæmis hálfkláraða
ritgerð um þetta efni sem Þorsteinn Gylfason var að þýða yfir á íslensku þegar
hann féll frá. Hver veit nema að Kristján Kristjánsson geti klárað þýðinguna? Það
er ekki fyrir hvern sem er að þýða á sambærilegan hátt við Þorstein. Kristján og
Róbert Haraldsson voru bestu nemendurnir mínir í Mill og skildu þetta efni vel.
Enda hefur þetta haft áhrif á þá.
Já, örugglega; reyndar er Kristján ekki síður hrifinn af Aristótelesi þó að hann
kenni sig við nytjastefnu. En það á hann reyndar sameiginlegt með mér. Arist-
óteles er minn maður, eins og þú veist.
Það er athyglisvert að aristótelísk heimspeki var að koma aftur upp á yfirborðið á þeim
tíma sem þú ert í framhaldsnámi. Ég veit ekki hvort þú sért sammála en mér finnst
eins og árin í kringum og upp úr 1970 hafi verið með frjóustu tímabilum í heimspek-
inni. Var ekki spennandi að vera framhaldsnemandi á þessum tíma?
Sko, á þessu tímabili voru helstu – og elstu – heimspekingarnir í hinni analýt-
ísku hefð menn sem voru tengdir Vínarhringnum. Carnap var á lífi og Hempel
ef ég man rétt. Carnap kenndi Quine. Popper var að sjálfsögðu enn á lífi. Aðrir
sem voru áberandi höfðu verið nemendur Wittgensteins, Geach og Anscombe og
fleiri. Fólk var að vinna á frumlegan hátt úr Philosophical Investigations. Wittgen-
stein hafði skapað nýjar forsendur og það var verið að vinna úr þessum forsendum
seint á sjöunda áratugnum. Ég vissi náttúrulega ekkert um þessar hræringar þegar
ég byrja í háskólanámi. Og þegar ég fór í framhaldsnám í heimspeki þá voru í
raun og veru ekki margir að skrifa doktorsritgerðir og rannsaka heimspekileg efni.
En þetta gjörbreytist á árunum milli 1970 og 1975. Þá fara mjög margir í heimspeki
sem leiddi til þess að áhugasviðin urðu miklu fleiri. Og allt í einu kom upp ný og
stór kynslóð af fræðimönnum í til dæmis heimspekisögu. Menn voru ekki lengur
allir steyptir í sama mótið. Það var engin áhersla lögð á heimspekisögu þegar ég
var í framhaldsnámi. Þá byrjaði heimspekin – og endaði í vissum skilningi – á
Wittgenstein. En nú fóru menn aftur að rannsaka Aristóteles. Tökum siðfræðina
sem dæmi: Ef maður les Aristóteles, Kant og Mill þá skilur maður næstum allt.
Aðrir heimspekingar, Nietzsche, Kierkegaard, Sartre, eru skiljanlegri ef maður
hefur þennan grunn. Það er ekkert nýtt í þessu sem þessir þrír sem ég nefndi
höfðu ekki hugsað um. Ég hafði þessar hræringar til hliðsjónar þegar ég lagði
svona mikla áherslu á heimspekisögu í uppbyggingu heimspekinámsins hérna við