Hugur - 01.01.2012, Page 197

Skotið yfir markið? 197
Það skýri einnig ef til vill þá niðurstöðu hve fáir höfundar finna hjá sér hvöt til að
fjalla yfirleitt um íþróttir í verkum sínum.
Áður en lengra er haldið er þó rétt að reyna að skilgreina hugtakið íþróttir eins
og það er notað í þessari grein. Það er skoðun höfunda að félagsfræðilegar eða líf-
fræðilegar skilgreiningar dugi skammt. Eina færa skýringarleiðin er að okkar mati
að skilgreina þær út frá þeirri orðræðu sem ríkir á hverjum tíma í samfélaginu.1
Þannig tilheyrir til dæmis skák íþróttum vegna þess að um hana er fjallað sem
íþróttir og um skákmenn sem hverja aðra íþróttamenn. Þetta gildir nú og á Ís-
landi en þarf ekki að eiga við um aðra tíma eða önnur samfélög.
Íþróttir má þó vissulega nálgast á ýmsa vegu eins og skilgreiningar á þeim í
tímanna rás bera merki um. Ein leiðin er að skilgreina þær sem ákveðna tegund
leikja.2 Þess ber þó að geta að þótt íþróttir séu ein tegund leikja eru leikir ekki
endilega íþróttir. Viðtekin hugmynd er að til þess þurfi þeir að uppfylla fjögur
skilyrði:
(1) Keppnin þarf að snúast um leikni.
(2) Leiknin þarf að vera (að hluta til a.m.k.) líkamleg.
(3) Leikurinn þarf að njóta víðtækrar þátttöku eða fylgis.
(4) Framkvæmdin þarf að einkennast af reglufestu.3
Um (2) eru fræðimenn að vísu engan veginn einhuga (sbr. dæmið af skák) þótt
hugsanlega séu flestir íþróttafélagsfræðingar á þessari skoðun.4 Aðrir telja að (2)
leiði til gamaldags skilgreiningar sem gangi út frá því að íþróttir séu birtingar-
mynd karlmennsku og líkamsburða og hrindi frá íþróttagreinum með aðrar
áherslur eða fyrir aðra hópa en unga karla.5
Gegn skilgreiningunni á íþróttum sem leikjum gengur sú staðreynd að íþróttir
Grikkja til forna voru hreint ekki neinn leikur eða skemmtan, heldur grafalvarleg
iðja fullorðinna manna til að öðlast hylli guðanna.6 Má jafnvel segja að íþróttir
hafi verið af sama meiði og siðfræði og heimspeki Grikkja: Sannleiks- og þekk-
ingarleit í anda ríkjandi trúarbragða.7 Sennilega er því nauðsynlegt í ljósi þessa að
aðgreina nútímaíþróttir frá íþróttum Forn-Grikkja enda aðstæður gjörbreyttar.8
Þessar skilgreiningaraðferðir gætu að sumu leyti kallast sögulegar: Að skilgreina
íþróttir út frá uppruna sínum, hvort og að hve miklu leyti þær spruttu upphaflega
úr athöfnum daglegs lífs, fæðuöflun, hernaði, tómstundum eða trúarbrögðum.
Önnur aðferð væri lýsandi: að skilgreina þær út frá framkvæmdinni, t.d. leikni
íþróttamannsins, samkeppninni og sigri. Hins vegar þarf þetta þrennt ekki alltaf
að fara saman.9 Kannski er samkeppnin jafnvel mikilvægasti þáttur íþróttanna
1 Guðmundur Sæmundsson og Ingólfur Ásgeir Jóhannesson 2011.
2 McNamee 2008: 11–12; Reid 2009: 40.
3 McNamee 2008: 13–14.
4 Coakley 2003: 21–25.
5 Guðmundur Sæmundsson og Ingólfur Ásgeir Jóhannesson 2011.
6 McNamee 2008: 14.
7 Reid 2009: 40–44.
8 McNamee 2008: 16.
9 Howe 2004: 215–217.