Bibliotheca Arnamagnæana - 01.06.1946, Page 38
XXXVI
samfund, der som i Nordens øvrige lande kunde opretholde et
kulturelt samkvem med udlandet eller udbygge en selvstændig
borgerlig kultur, fandtes ikke på Island. Det blev kirken, der
kom til at udgøre det vigtigste kulturelle forbindelsesled med
udlandet, og gennem ærkestolen i Nidaros, hvorunder den
islandske kirke sorterede fra 1152 til 1537, udgik der for-
bindelser helt ned til den hellige fader i Rom, og herfra ud-
nævntes også fra 1237 de islandske biskopper, der i regelen var
Nordmænd, men også talte gejstlige af dansk og engelsk her-
komst i deres række. Senere blev endog enkelte af de menige
præster udnævnt fra Nidaros. På denne måde kom ikke så helt
få gejstlige fra Norge til Island, ligesom en del unge Islændere
må have søgt til domkapitlet i Nidaros og det norske Vestland
for at uddanne sig. En stor del af de i senmiddelalderen optagne
låneord, og da især de kirkelige og lærde ord, er kommet til
islandsk ved formidling gennem kirkens mænd, men også verds-
lige låneord må sikkert i stort antal være indkommet med de
gejstlige. Imidlertid er den kirkelige prosalitteratur i tiden fra
det 15. årh til reformationen kun ret sparsom, og denne peri-
odes ordforråd er endnu ikke gjort til genstand for nogen un-
dersøgelse, det er derfor vanskeligt med sikkerhed at afgøre,
hvornår i perioden disse låneord er optaget i skriftsproget.
En anden låneordsbefordrende faktor var handelen. Gennem
de bredere befolkningslags handel og omgang med udenlandske
købmænd og fremmede søfolk kunde der trænge en del frem-
mede ord ind i talesproget, hvorfra de igen fandt vej til den
sparsomme profane litteratur (rimur, fornkvæhi osv.). Han-
delen betød overordentlig meget for de på kornvarer og mange
andre kulturprodukter særdeles fattige Islændere og var næst
efter den katolske kirke og landets administrative tilknytning
til Norge det vigtigste forbindelsesled med udlandet, indtil re-
formationen, kongemagtens stabilisering og administrationens
flytning fik åbnet for nye kulturveje. Handelen bragte visse
dele af befolkningen i berøring med en del udlændinge, for-
trinsvis Nordmænd, Engelskmænd, Hollændere og Hanseater,
og da især disse sidste kom til at betyde så meget for låne-
ordenes forplantning i det øvrige Norden, skal handelsfor-
holdene, og særlig Hanseaternes handel, nærmere omtales her.