Bibliotheca Arnamagnæana - 01.06.1946, Page 94
XCII
Indenfor for et specielt område synes der at have været sær-
lige muligheder tilstede for norsk formidling af låneord fra tysk.
Dette område er det administrative og juridiske sprogs ord-
forråd. Islands højeste anliggender, landets øverste administra-
tion og udøvende myndighed var henlagt til det norske og siden
det danske kancelli, og her var administrationssproget stærkt
påvirket af tysk og iblandet en betydelig mængde middel-
nedertyske låneord, der havde haft relativt let ved at trænge
ind i det ellers så konservative rets- og administrationssprog,
efter at store dele af Skandinavien var kommet i nær berøring
med Hanseaternes tyske administration, og disse i flere tilfælde
havde medbragt egne love og retsforskrifter. Island synes ene
af de nordiske lande helt at have undgået Hanseaternes ju-
risdiktion og administration og kan således ikke have fået
[ ret mange af de pågældende låneord direkte fra Tyskerne.
Når alligevel de fra de andre nordiske sprog kendte juridiske
og administrative tyske låneord er trængt ind i islandsk i så
stort et antal, kan der ikke være megen tvivl om, at i hvert
fald størstedelen af disse låneord er indkommet gennem norsk
og dansk, men her er det, som altid i spørgsmålet om dansk
eller norsk påvirkning, vanskeligt at skælne mellem den på-
virkning, der fra tysk eller dansk (og svensk) via norsk når
Island, og den direkte indflydelse fra dansk, der især tilhører
tiden efter den danske overtagelse af den politiske, kirkelige
og økonomiske administration af Island.
Af tyske låneord, der således kan være kommet til islandsk
gennem norsk og dansk administration (selvom en del af dem
i teksterne kun er optegnet udenfor dette stilistiske miljø), kan
for eks anføres flg ord, knyttet til den øverste administration:
foviti, foveti m, forsti m (jfr også det tidligere nævnte forst-,
fyrstinna f med no paralleller), hertugi m (sideform til Iiertogi;
i ordbogen mangler de norske paralleller hertoge (DN 11,26,
Oslo 1289), hærtugi (DN IV, 19, Oslo 1298, begge steder i breve
fra kong Håkon Magnusson), kameler, -lér og kamiler m, léns-
madur m og de sene låneord undirdåni m og undirsåti m;
kameleri m, kanzeli n, lén n, hertil léna vb og forléning f; fra
kirkeadministrationen: stikti n; gunst f (ordet forekommer kun
een gang i kongebrevenes særlige formular), féligheit n pi (til de